In 2022 en 2023 voerden Dr. Fijnanda van Klingeren en Prof. Tine De Moor van de Erasmus Universiteit Rotterdam en het Nederlandse kennisplatform voor burgerinitiatieven Collectieve Kracht een onderzoek uit naar de drijfveren voor lidmaatschap in onze coöperatie. Ligt wie een Ecopower-aandeel koopt vooral wakker van de klimaatcrisis, van de portemonnee of van de ontwikkelingen in de samenleving? Om dat te onderzoeken lanceerden ze een Discrete Keuze Experiment (DKE) of Discrete Choice Experiment bij een representatieve steekproef van onze leden. In dit artikel vertellen we u hoe dit in in zijn werk ging en welke inzichten de studie opleverde.
Wat is een Discrete Keuze Experiment (DKE)?
Een DKE is een methodiek die wetenschappers gebruiken om uitgesproken of verborgen voorkeuren aan het licht te brengen. In plaats van directe vragen te stellen (bv. 'Hoe belangrijk vindt u ...') wordt er gewerkt met hypothetische scenario's: ze presenteren steeds twee bedrijven met een aantal gelijke en een aantal verschillende eigenschappen of 'attributen'. De bevraagde moet steeds kiezen tussen bedrijf A of B. De keuzes van de bevraagden geven aan hoe belangrijk deze attributen zijn.
Bij de bedrijven die werden voorgesteld in het Ecopower-DKE hadden alle attributen betrekking op
- de financiële meerwaarde (hoog of laag dividend, hoge of lage stroomprijs)
- het ecologische (% groene stroom, andere initiatieven voor de energietransitie)
- de coöperatieve werking (mate van inspraak in de coöperatie, enkelvoudig of meervoudig stemrecht, sociale componenten)
- de maatschappelijke meerwaarde (focus op energiearmoede, % van de winst voorbehouden voor sociale projecten)
Na het DKE volgde een korte enquête met meer persoonlijke, demografische vragen.
Hoe werden deze data verzameld? Eerst was er een pilotstudie waarvoor 150 leden willekeurig werden uitgenodigd. Voor het echte onderzoek werd de oproep om deel te nemen aan het Discrete Keuze Experiment verstuurd naar 12.793 Ecopower-leden. Bijna 10% van hen (1295 personen) nam deel aan het experiment.
Planeet, centen of sociale impact: wat vindt u belangrijk?
Uit het onderzoek blijkt dat ecologische motieven de meest belangrijke factor zijn om lid te worden van Ecopower. Het aandeel hernieuwbare energie in de energiemix - 100% groene Belgische burgerstroom - heeft het grootste effect op de voorkeur van onze leden. En meer nog, velen zijn ook bereid om iets meer te betalen voor 100% hernieuwbare energie vergeleken met niet-hernieuwbare energie.
De tweede belangrijkste factor is financieel: leden hebben een sterke voorkeur voor lagere prijzen, en voor het verdelen van de winst onder de leden in plaats van de winst te investeren in externe projecten.
Sociale en maatschappelijke overwegingen spelen een significante rol, maar zijn minder uitgesproken dan ecologische en financiële motieven.
Eén coöperatie, drie verschillende groepen
Op basis van deze motieven verdeelden de onderzoekers onze leden in drie groepen: 44% focust vooral op ecologische meerwaarde, voor 31% is het financieel voordeel prioritair, en 25% hecht vooral belang aan de sociale en maatschappelijke meerwaarde van hun lidmaatschap.
Daarbij valt op dat leden die voor 2003 lid zijn geworden - dus nog voor de opstart van de leveringsactiviteit - voor het overgrote deel ecologisch gemotiveerd zijn. Wie later lid werd heeft een grotere kans om (ook) materiële overwegingen te maken zoals elektriciteitsprijs en winst.
Sociaal en maatschappelijk gemotiveerde leden hebben over het algemeen een voorkeur voor sociale contacten en cohesie en willen door hun lidmaatschap mee wegen op het algemeen belang van de samenleving.
Conclusie: coöperatieve aspecten doen ertoe, ecologische en financiële factoren wegen sterker door
Democratisch stemrecht, participatie van leden in de besluitvorming, mede-eigenaarschap en medezeggenschap - het zit ingebakken in de internationale coöperatieve waarden en principes en in het Ecopower-DNA. Uit de studie blijkt dat deze coöperatieve aspecten belangrijk zijn voor onze leden. Wanneer ze moeten kiezen, stelt de meerderheid wel het aandeel van hernieuwbare energie en de prijs voor de groene burgerstroom voorop. In de praktijk is het natuurlijk én-én-én in het coöperatieve model: burgerenergiecoöperaties hebben aandacht voor planeet, mens, maatschappij en economische meerwaarde. Coöperaties laten zien dat een alternatief, duurzaam en inclusief economisch model mogelijk is.
Lees meer over het onderzoek en het gebruik van Discrete Keuze Experimenten in coöperaties in dit online artikel van het Nederlandse Collectieve Kracht.