Op 22 november 2017 was het de hoogdag van de coöperatieve beweging in Vlaanderen. Met de steun van Cera en Febecoop organiseerde Coopkracht de Dag van de Coöperatie waaraan maar liefst 200 mensen deelnamen. Een waaier aan workshops rond de meest uiteenlopende thema’s maakt duidelijk dat coöperatief ondernemen aantrekkelijk is voor verschillende mensen en sectoren. Met als overkoepelende visie: het kapitaal is de dienaar, niet het doel. In dit artikel een blik op de sessie 'Energiebesparing in je stad'.
Energiebesparing in je stad
In het panel: Patrick Swyngedouw van Pajopower, Vincent Dierickx van EnergieID en Efika en Fiene Biesbrouck van Ecopower – allemaal coöperaties. Thema: wat kunnen energiecoöperaties betekenen voor steden en gemeenten en vice versa. De moderatie was in de deskundige handen van Cedric Depuydt, stafmedewerker energie en klimaat van de Vlaamse Vereniging voor Steden en Gemeenten (VVSG).
Succesvol praktijkvoorbeeld: adopteer een straatlamp
Pajopower bijt de spits af met een succesvol voorbeeld uit de praktijk. De energiecoöperatie bouwde samen met de stad een project uit waarbij lokale geïnteresseerden een LED-lamp kunnen adopteren voor de openbare straatverlichting door een coöperatief aandeel te kopen. De eerste resultaten zijn veelbelovend. Halle spaart bijna 400.000 kWh uit – het equivalent van de jaarlijkse elektriciteitsconsumptie van 115 Halse gezinnen – en 92 ton CO2. Zo’n concreet project kan perfect worden uitgerold in andere gemeenten.
De vraag die daarbij rijst, is of een gemeente zo maar kan beslissen om met een burgercoöperatie in zee te gaan. Hoe zit het met de regelgeving inzake overheidsopdrachten? Met wat goede wil en een slim wettelijk kader kan een gemeente wel degelijk inzetten op burgerparticipatie via een lokale coöperatie. Zo legde het bestuur van Laarne recent vast in een gemeenteraadsbesluit dat wind en zon gemeengoed zijn. Daarom moet 50% van elk hernieuwbare-energieproject op het grondgebied gerealiseerd worden via rechtstreekse participatie. Ook Europa laat sinds kort toe dat er meer dan louter financiële regels meetellen bij een openbare aanbesteding, zoals bijvoorbeeld kwaliteit of de mate van rechtstreekse participatie door de burgers.
Steden en gemeenten kunnen de weg plaveien voor burgerparticipatie en energiedemocratie
Dat is ook de ervaring bij Ecopower. Projectverantwoordelijke Fiene Biesbrouck: “Toen Eeklo al in 1999 een eerste windturbine plande, kwam de rechtstreekse participatie door de inwoners in het vizier. De stad wilde immers dat haar burgers medezeggenschap kregen en konden delen in de winst. Dat werd meteen een van de criteria in de aanbesteding. Dankzij deze aanpak kon Ecopower zijn allereerste coöperatieve windturbines zetten in 2001, een mijlpaal. Intussen krijgt dit model via de REScoops meer bekendheid.”
Nu er meer en meer REScoops ontstaan die burgers verenigen, ontwikkelen zich ook nieuwe vormen van samenwerking met lokale besturen. Bovendien zijn REScoops veel beter geplaatst dan de louter financiële coöperaties om banden met de burgers te leggen en zo echte lokale verankering en een democratische aanpak te garanderen.
Duurzame beslissingen maken op basis van betrouwbare data
Vincent Dierickx van energiemonitorplatform EnergieID en ingenieursbureau Efika benadrukte een energie-aspect dat minder zichtbaar maar zeker niet minder uitdagend is: “Een duurzaam energiebeleid kan niet zonder betrouwbare data. Data om te analyseren en op basis daarvan beleidsstappen te nemen.
Welke lichtpaal gaan we het eerst vervangen in Halle? Die beslissing kun je pas doordacht nemen als je over een hele rist gegevens beschikt. Anonieme data moeten ook publiek toegankelijk zijn zodat burgers en coöperaties ermee aan de slag kunnen. Het is wel erg vreemd dat Eandis, Infrax en een heleboel andere instanties data verzamelen, maar die niet op een vlotte manier publiek delen. Dat is een enorme energieverspilling, transparantie en samenwerking zijn de sleutel.”
Hij benadrukte ook het belang van langetermijnbeslissingen: “Investeer je in de isolatie van een schoolgebouw of in een nieuwe warmtepomp? Het tweede scoort dan misschien hoog als hippe, hedendaagse toepassing, maar het eerste – een heel goede gebouwschil die het energieverbruik drastisch verlaagt – is een duurzamere keuze van in het begin én op lange termijn. In combinatie daarmee moet je anticiperen op opportuniteiten. Als een verwarmingsketel het opeens begeeft, moet je klaar staan om die te vervangen door een efficiënter exemplaar of een andere technologie – en niet snel-snel dezelfde versie aankopen."
Samenwerking tussen burgers, coöperaties en lokale overheden loont
De deelnemers van de sessie ‘Energiebesparing in je stad’ drongen aan op een goed onderbouwde visie, op meer actie voor duurzame warmte en op het voorzien in de specifieke noden van coöperaties.
Hoopgevend is alvast de uitsmijter van Cedric Depuyt: “VVSG is van plan om structureel te werken aan (energie)duurzaamheid en houdt daarbij beslist de burgercoöperaties in de gaten.” Veel werk aan de winkel, maar tegelijk ook veel initiatieven en ideeën die wachten op een concrete uitvoering.